محمد نژادصداقت، با ورودش به داتین، آن را متحول کرد. اگر داتین روزی فقط یکی از شرکت‌های زیرمجموعه فناپ به شمار می‌رفت، حالا خود به اندازه‌ای قد علم کرده که به‌سادگی از زیر سایه پدر خارج شده است. تنوع خدمات، تنوع شرکت‌های زیرمجموعه همه و همه موجب شده داتین بیشتر از آنکه یک شرکت بانکی قلمداد شود به یک شرکت مالی تبدیل شود. نژادصداقت در این گفت‌وگو به‌دفعات به نگاه توسعه‌گرای داتین اشاره میکند، نگاهی که بی‌شک از بزرگترش به ارث برده است.
چرا داتین به‌تدریج به‌سمت تاسیس شرکت رفته است؟
در مقطعی که پیوسته در حال بزرگ‌شدن بودیم و البته همچنان در آن مسیر هستیم، علاقه‌ای به تاسیس شرکت نداشتیم و هنوز هم نداریم. با این حال در موارد خاصی، تغییر الگو و تاسیس شرکت مستقل در زیرمجموعه، می‌تواند به رشد و توسعه منتهی شود مانند ریتون. ما سال‌های زیادی در صنعت بیمه تلاش کردیم، اما به اندازه صنعت بانکی نتوانستیم در این حوزه به موفقیت برسیم. تغییر الگو در این حوزه می‌تواند منجر به دستاوردهای بزرگتر و موثرتر شود.
با تاسیس ریتون دوباره به این حوزه برگشتید و می‌خواهید باز هم امتحان کنید؟
بله؛ همین‌طور است. فاصله صنعت بیمه با تحول دیجیتالی زیاد است و تا حدودی سنتی‌تر عمل کرده است. سعی داریم در مشارکتی مهم و موثر، فعالیت‌های فناورانه خود را در حوزه بیمه در شرکتی با نام ریتون متمرکز کنیم و توسعه دهیم.
البته تنها شما نبودید که در آن موفق نشدید، بسیاری دیگر نیز در آن کند پیش رفته‌اند.
بله، به‌دلیل اینکه ماهیت بیمه با ریسک در ارتباط است ما متوجه شدیم نمی‌توان با الگوی بانکی این مسیر را طی کرد، بنابراین به فکر شراکت افتادیم. به این ترتیب که قرار شد با بیمه پاسارگاد شراکت کنیم و بر آن اساس بهصورت مساوی ما بخش تکنولوژی را هدایت کنیم و شریک ما بخش بیمه‌ای را، و این مسیر با همراهی یکدیگر پیش برود.
آیا این روند را برای سایر خطوط کسب‌وکاری شرکت نیز به کار برده‌اید؟
داتین اصولا به مدل یک شرکت بزرگ با خطوط کسب‌وکاری متعدد معتقد است که در قالب واحدهای کسب‌وکاری مستقل مانند واحد ویپاد و واحد راهکارهای سازمانی داتین، رو به جلو حرکت میکند. در فلسفه داتین توسعه‌گرایی نقش مهمی دارد و در هر نقطه‌ای که فکر کردیم تاسیس شرکت یا برداشتن گام‌های دیگر می‌تواند منجر به افزایش منافع شود، آن گام را برداشتیم و در ادامه هم برخواهیم داشت.
می‌خواهید به هلدینگ تبدیل شوید؟
داتین همان‌طور که می‌دانید از واحد بانکداری آغاز شد و در امتداد پاسخگویی به نیازهای بانک‌ها و سازمان‌های مختلف مالی توسعه پیدا کرد. نقطه قوت ما در توسعه، شناخت نیازهای نظام بانکی و همین‌طور طراحی و به‌روزرسانی مداوم سامانه‌ها بر اساس تکنولوژی روز بوده است. برای پاسخگویی به نیازهای متنوع بانک‌ها و نهادهای مالی، واحدهای مختلفی در داتین آغاز به کار کرده‌اند. به چند دلیل نمی‌خواستیم واحد‌ها کاملا مستقل و منفک شوند؛ اول اینکه مشتریان در محیط بازار بانکی و بیمه‌ای به‌سختی اعتماد می‌کنند و نکته دوم، می‌خواستیم یکپارچگی بین خدمات ارائه‌شده و نظام بانکی که روزبه‌روز تغییر میکند پابرجا باشد و از سرعت رشد و توسعه‌گرایی ما کاسته نشود. بنابراین با حفظ اصول یکپارچگی، توسعه‌گرایی و مقیاس‌پذیری، سازمان را طراحی می‌کنیم و تشکیل شرکت زیرمجموعه یا واحد کسب‌وکاری در درون داتین، در اولویت تصمیم‌گیری نیست، بلکه حفظ اصول یکپارچگی، مقیاس‌پذیری و توسعه‌گرایی است که اولویت دارد. با بررسی شرایط هر کسب‌وکار و محیط بیرونی، بهترین تصمیمی که در عین حفظ اصول منجر به خلق ارزش ویژه شود، گرفته می‌شود.
اگر نمی‌خواهید هلدینگ شوید، پس چرا ریتون در زیرمجموعه داتین شکل گرفت؟
ریتون حاصل یک همکاری استراتژیک با بیمه پاسارگاد بود. ما این شرکت را بخشی از سرمایه‌گذاری رو به جلوی داتین در مسیر بهبود صنعت بیمه قلمداد می‌کنیم. همکاری استراتژیک با بیمه پاسارگاد منجر به خلق ارزش ویژه می‌شود.
ویپاد چرا بهعنوان یک واحد استراتژیک مستقل فعالیت میکند؟
ویپاد ترابانک پاسارگاد است. بانک پاسارگاد به‌‌واسطه شبکه شعب خود در ۳۰ شهر کشور خدمت عرضه می‌کرد. در مقطعی آقای دکتر قاسمی گفتند قصد دارند محدودیت‌های فیزیکی برداشته شود و هر فردی در هر نقطه‌ای از ایران بتواند در این بانک سپرده‌گذاری و سرویس دریافت کند. ویپاد نتیجه این تصمیم و هدف‌گذاری بانک پاسارگاد بود. در حال حاضر با ویپاد توانسته‌ایم به 20 هزار نقطه شهری و روستایی کشور خدمت مالی ارائه دهیم.
تصمیم به مستقل‌شدن ویپاد دارید؟
ما در لایه طراحی و اجرا ویپاد قدم برمی‌داریم و آینده ویپاد براساس خواست بانک پاسارگاد شکل می‌گیرد.
فکر می‌کنم ویپاد به‌نوعی پیشرو در صنعت بانکی نیز محسوب می‌شود. در کنار اینکه به‌خوبی کار کرده و در بازار رقابت جای گرفته است، سعی کرده بخشی از زنجیره ارزش برند داتین و فناپ نیز باشد. با تمام اینها آیا چندبرندی کار شما را سخت و پیچیده نکرده است؟ چون خود داتین نیز به‌تنهایی یک بازار است.
صاحب این پروژه بانک پاسارگاد است و داتین مجری اجرای برنامه‌های بانک پاسارگاد در این حوزه است. ما در ابتدای شروع پروژه ویپاد اصولی را برای خود تعریف کردیم و چشم‌انداز ما در توسعه فراگیری مالی، با ویپاد محقق می‌شود. به این معنا که در ابتدا قصد داشتیم بر اساس فراگیری خدمات، مردم در هر نقطه‌ای از کشور بتوانند بهعنوان مشتری بانک پاسارگاد خدمات را دریافت کنند. بعد از آن به این فکر کردیم که مردم دقیقا به چه خدماتی نیاز دارند. بخشی از جامعه تاکنون خدمات را آنطور که باید از نظام بانکی و مالی دریافت نکرده و دسترسی مناسبی به اعتبار، تسهیلات و بیمه نداشته‌اند. بنابراین ما ارائه خدمات را بر ویپاد و بر اساس اعطای اعتبار به بخشی از جامعه که نتوانسته سرویس دریافت کند، برنامه‌ریزی کردیم.
یعنی عده بسیاری نمی‌توانستند سرویس‌های واقعی بانکی را دریافت کنند؟
بله، آنها تنها می‌توانستند بعد از بازکردن سپرده، کارت بانکی دریافت کنند. بر این مبنا روی این قشر از جامعه متمرکز شدیم. به خاطر دارم در روزهای ابتدایی که برای ویپاد برنامه‌ریزی می‌کردیم، هدفمان اعطای تسهیلات زیر دو دقیقه بود. همچنین نباید هیچ کاری دستی و کاغذی انجام شود و همه‌چیز باید خودکار و آنلاین از طریق موبایل انجام بگیرد. نتیجه این اقدامات و اهداف، ارتقای سطح فناوری بود به‌نوعی که امروز روزانه 70 هزار فقره تسهیلات در ویپاد اعطا می‌شود. با توجه به اینکه بانک‌هایی وجود دارند که سالانه ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزار فقره تسهیلات ارائه می‌دهند، آمار روزانه ۷۰ هزار فقره تسهیلات در نظام بانکی فوق‌العاده است.
با توجه به نکاتی که تاکنون گفته‌اید پشت این روند یک فرایند تکنولوژی وجود دارد که بر آن اساس داتین نقش کلیدی پیدا میکند. در واقع آنچه کاربر از آن راحت و بی‌دغدغه استفاده میکند، سرویس تکنولوژی است.
بله ما ویپاد را با درنظرگرفتن تجربه کاربری، یکپارچگی بین خدمات مالی و کاملا دیجیتالی طراحی کردیم و توسعه دادیم. ویپاد به پشتوانه بانک پاسارگاد و حاصل همکاری بانک با یک شرکت فناور است.
با توجه به اینکه آنچه داتین می‌خواهد عرضه کند توسعه فراگیری مالی است، چرا فکر می‌کنید این یک راهکار ملی برای بازار است و آن را برای شرایط فعلی مناسب می‌دانید؟
در سال ۱۳۹۹ بعد از انجام پروژه بانک سپه وارد لایه دیگری از سطح مشتریان و محصولات شدیم. از این رو در سال ۱۴۰۰ که مشغول مرور استراتژی داتین بودیم، سوال اصلی ما این بود که توسعه بعدی باید در کدام نقطه صورت گیرد. در جلساتی که برای این موضوع برگزار می‌کردیم آقای دکتر جوانمردی پیشنهاد ورود به فراگیری مالی و توسعه آن را مطرح کردند. بعد از این جلسه بود که من شروع به تحقیق درباره این مفهوم و کاربرد آن کردم و به این نتیجه رسیدم که این مفهوم قابلیت آن را دارد که فلسفه وجودی یک شرکت قرار بگیرد.
شما چه فهمی از فراگیری مالی دارید؟
فراگیری مالی در تعریف داتین ایجاد دسترسی پایدار به خدمات مالی است. ما با ایجاد این دسترسی در پی توانمندسازی مالی جامعه نیز هستیم. در نتیجه اگر از من پرسیده شود که داتین در فرایند توسعه فراگیری مالی چه کاری انجام می‌دهد، جواب من ایجاد دسترسی است. بر اساس این دسترسی، یک فرد در هر نقطه‌ای از ایران می‌تواند به تسهیلات و خدمات مالی از طریق ویپاد دسترسی پیدا کند. با توسعه فراگیری مالی، مردم می‌توانند به‌منظور مدیریت هزینه‌های جاری و تراکنش‌های عادی خود، تامین اعتبار و دریافت تسهیلات، پس‌انداز و مدیریت منابع مازادشان و همچنین بیمه بهعنوان پشتوانه‌ای برای آسیب‌های پیش‌بینی‌نشده (مانند آتش‌سوزی، تصادف و…) به خدمات مالی دسترسی پیدا کنند.
بنابراین ماموریت شما افزایش یا کاهش مقدار وام نیست؛ در واقع ایجادکننده دسترسی و تنظیم بازار هستید، درست است؟
ما تلاش می‌کنیم با استفاده از تکنولوژی در هر ساعتی از شبانه‌روز دسترسی ایجاد کنیم. در پی تنظیم بازار نیستیم چراکه اساسا در چرخه ارائه تسهیلات از قاعده چرخه باز پیروی می‌کنیم و سرمایه در اختیار افراد قرار می‌گیرد و بنا بر خواست خودشان خرج می‌شود و ما در این زمینه دخالتی نداریم.
فکر می‌کنید ویپاد چقدر درست عمل کرده و به اهداف خود رسیده است؟
گذر از ۷۰ هزار تسهیلات در روز نشان از این دارد که ویپاد توانسته جایگاه محکمی در حوزه تسهیلات‌دهی خرد در کشور پیدا کند. اما ویپاد را در ابتدای مسیر می‌دانیم. اصرار ما بر اینکه همه مسیر گرفتن خدمات مالی باید آنلاین باشد شاید جاهایی سرعت را کم کرده ولی ما را در جهت چشم‌انداز نگه داشته است. قدم‌هایی که برای ویپاد متصوریم گسترش سبد محصولات تسهیلات‌دهی است و در تلاشیم با مدل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مسیر تسهیلات‌دهی را هموار کنیم.
برنامه‌ای برای توسعه سرویس‌های ویپاد دارید؛ مثلا امکان سرمایه‌گذاری را فراهم کنید؟ به نظر می‌رسد یک دوره در سرمایه‌گذاری فعال بودید اما الان متوقف شده است؟
به وسیله زیرساختی که آماده کردیم توانستیم پلی بین ویپاد و بازار سرمایه بسازیم و سرمایه‌گذاری در چندین صندوق را ممکن کنیم. به‌دلیل ملاحظاتی که در بازار سرمایه و قابلیت رشد و توسعه آن وجود دارد، تصمیم گرفتیم در همکاری با شرکت‌های دیگر هلدینگ پروژه‌‌های خودمان را برای جذب سرمایه به مردم و کاربران معرفی کنیم.
داتین با وجود فعالیت در بخش‌های مختلف، هنوز بهصورت مشارکتی با مجموعه‌های دیگر فعالیت نکرده است یعنی کاری را مشارکتی انجام نداده‌اید یا خودتان (منظور هلدینگ فناپ) سرویس را داشته‌اید و از آن استفاده کرده‌اید و توسعه داده‌اید یا از خیرش گذشته‌اید. برنامه‌ای برای توسعه و مشارکت همکاری با بخش‌های مختلف ندارید؟ بیشتر از لحاظ همکاری بیمه‌ای یا سرمایه‌گذاری می‌گویم به‌منظور فراگیری مالی.
ما در همکاری‌هایی که شکل می‌دهیم به این نگاه می‌کنیم که چقدر آن همکاری همسو با چشم‌انداز، ماموریت و همین‌طور تخصص‌مان است. ما از چند سال گذشته با راه‌اندازی معاونتی تحت نام مشارکت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها، درصدد بودیم تا در راستای گسترش زنجیره ارزش به‌منظور فراگیری مالی به سراغ متنوع‌ترکردن سبد محصولاتمان برویم. سرمایه‌گذاری در بلوط یکی از آن کارهایی بود که انجام دادیم. ما در مسیر توسعه، گزینه‌های مناسب را بررسی می‌کنیم.
کمی درباره موضوعات داخلی داتین نیز صحبت کنیم. همان‌طور که توضیح دادید، تعداد نیروهای شرکت شما نزدیک به دو هزار نفر است. بر این اساس نسبت مرد به زن در این شرکت به چه صورت است؟
تقریبا ۴۵ درصد همکارانمان را خانم‌ها و ۵۵ درصد را آقایان تشکیل می‌دهند. ما این ترکیب را از خلال راه‌اندازی هشت دفتر در سراسر کشور توانستیم به دست بیاوریم.
در بخش مدیران ارشد این نسبت به چه شکل است؟
در شغل‌های کلیدی نیز به همین شکل است. یک معاون خانم در داتین داریم و سرکار خانم مهندس میرحسینی از مدیران خوشنام و باسابقه کشور نایب‌رئیس هیات‌مدیره داتین هستند. در لایه‌های مدیران میانی بخشی از مدیران ما خانم هستند و در لایه توسعه محصول و فنی شرکت، تقریبا درصد همکاران زن و مرد برابر است. ما در توسعه سرمایه‌های انسانی بنا را بر تنوع گذاشتیم و فکر می‌کنیم با تنوع می‌توانیم از ابعاد مختلفی، مسائل را تحلیل و حل کنیم.
منبع متن گفت‌وگو: ماهنامه پیوست
منبع ویدئوی گفت‌وگو: آپارات رسانه پیوست
