برآیندی از مهارت‌های نرم و مهارت‌های سخت که سبب می‌شوند یک فرد بتواند در جایگاه شغلی «اسکرام مستر» نقش خود را به‌درستی ایفا کند چیست؟ اگر یک فرد دانش کافی برای «اسکرام مستر» شدن را دارد، کدام بخش‌های وجودی و درونی خود را نیز باید توسعه و پرورش دهد تا بتواند حضور موثری در تیم اسکرام داشته باشد؟

بیش از ۷۰ اسکرام مستر در داتین حضور دارند و در تیم‌های اسکرام مختلفی را برای تحقق اهداف تعریف شده و مشخصی در بخش‌های متفاوتی از داتین مدیریت می‌کنند. در بین آنها، ریحانه صفاری، اسکرام مستر راهکارهای مدیریت دیتا در داتین؛ مهارت‌های نرم و سختی که یک اسکرام مستر برای حضور موثر در تیم اسکرام نیاز دارد را اینطور تفسیر می‌کند:

اسکرام مسترها تلفیق متناسبی از مهارت‌های سخت و مهارت‌های نرم هستند. انگار که به همان میزان که لازم دارند خلاق باشند، می‌باید چارچوب‌های اسکرام را هم بشناسند یا به همان اندازه که نیاز است اصول «گفت‌وگو» رابدانند، لازم است «شنیدن» را هم بلد باشند.

به این ترتیب می‌توانیم چند نمونه از پررنگ‌ترین مهارت‌های نرم و مهم‌ترین مهارت‌های سخت برای یک اسکرام را از نگاه ریحانه صفاری، اسکرام مستر راهکارهای مدیریت دیتا داتین بخوانیم.

مهارت‌های نرم لازم برای یک اسکرام مستر

احتمالا هیچ کجا نمی‌شنویم که: «لازم نیست این مهارت نرم را یاد بگیرید.» یعنی هیچ وقت درباره اهمیت نداشتن یک مهارت نرم صبحت نمی‌شود. چرا که هرچه بیشتر فردی مهارت نرم داشته باشد، در کنار سواد و دانش مرتبط با موقعیت شغلیش قادر است چالش‌ها و بحران‌های بیشتری را از سر بگذارند. اما می‌توانیم از بین هزاران مهارت نرم، چند مورد کلیدی را برای موقعیت شغلی یک اسکرام مستر انتخاب کنیم و بگوییم که تجربه ثابت کرده است افرادی که این مهارت‌های نرم را داشتند، اسکرام‌ مسترهای موثرتری بودند.

۱. خلاقیت

شاید با خودتان فکر کنید، خلاقیت یک توانایی ذاتی است و اگر شخصی ذاتا خلاق نباشد نمی‌تواند ایده‌های نوینی برای رقابت ارائه دهد. واقعیت این است که تمرین‌ها، روش‌ها و تکنیک‌هایی برای تقویت و افزایش خلاقیت وجود دارد. برای مثال افراد می‌توانند با دریافت بازخورد، با مشاهده نمونه‌های متعدد و مستمر در هر حوزه، با مطالعه، شرکت در جلسات ایده‌پردازی و بسیاری روش‌های دیگر، میزان خلاق بودن خود را افزایش دهند. اما خلاقیت چه کمکی به یک اسکرام مستر می‌کند؟

اسکرام مسترها نیز مثل هنرمندان نیاز به خلاقیت و پیش‌برد کارها به روش خودشان دارند. اصول نقاشی مشخص است اما هر اثر هنری مُهر صاحب خودش را دارد. پس بهتر است یک اسکرام مستر در پیاده سازی اصول اسکرام خلاق باشد و کارها را با پایبندی به اصول اما به شیوه خودش پیش ببرد. به این ترتیب، محیط اسکرام را برای تیم از یکنواختی خارج می‌کند و پویایی را به ارمغان می‌آورد.

۲. شنیدن

به کرات شنیده‌ایم که یک اسکرام مستر باید بتواند گفت‌وگوکننده خوبی باشد. یکی از ارکان گفت‌وگوی صحیح و موثر، شنیدن است. شخصی که از مهارت «شنیدن» برخوردار است، به‌خوبی می‌تواند مفاهیم را دریافت کند، تحلیل کند و در نتیجه برای پیش‌برد تعامل، با اندیشه صحبت کند.

۳. گفت‌وگو

مسیر یک گفت‌وگو را هیچکس مشخص نمی‌کند مگر آن دو نفری که در حال گفت‌وگو هستند. برداشتی که کلام یک حاصل می‌شود و سپس پاسخی که با توجه به آن کلام شنیده می‌شود، مسیر یک تعامل را مشخص می‌کند. هر قدر که یک اسکرام مستر در گفت‌وگو و مشخص کردن این مسیر تواناتر باشد، نتیجه مطلوب‌تری از تعاملات بین تیمی حاصل می‌شود. مهم است اسکرام مستر بداند که چطور با گفت‌وگو کردن باید مسیری شکل دهد که به مقصد مورد نظر منتهی شود.

۴. شناخت راه‌های ابراز محبت

یک اسکرام مستر برای برقراری ارتباط مناسب با اعضای تیم اسکرام، ذی‌نفعان و سایر همکاران در سازمان نیاز دارد ابراز محبت در محیط‌های حرفه‌ای را بلد باشد تا با ایجاد حس همدلی، ارتباط محکمی میان افراد شکل دهد. شیوه بیان درخواست‌ها، توانایی درک کردن حالات روحی دیگران در یک محیط حرفه‌ای، سبب می‌شود افراد تمایل بیشتری برای پیش‌برد کارها و پاسخ دادن به نیازها داشته باشند.

۵. برخورداری از تفکر نقادانه

لازم است یک اسکرام مستر بتواند برای تحلیل موضوعات و مباحث مختلف، پرسش‌های مناسب مطرح کند. پرسش مناسب پرسشی است که پاسخ آن، داده و اطلاعات مفیدی در اختیار فرد می‌گذارد و باعث می‌شود افراد «دید» بهتری برای تحلیل مسئله داشته باشند.

۶. مهارت کنترل تعارض

انرژی و خلقیات یک اسکرام مستر، بر روی انرژی تیم، فرایندها و خروجی‌ها تاثیر مستقیمی دارد. لازم است یک اسکرام مستر در شرایط خاص بتواند تعارضات غیرقابل حذف در تعاملات انسانی را مدیریت کند. تعارض به خودی‌خود بار منفی ندارد و مخرب نیست بلکه می تواند باعث شکوفایی و خلق راه‌های نوین شود. برخی مواقع قطع‌شدن و گره‌خوردن مجدد روابط باعث نزدیکی بیشتر روانی افراد یک تیم به‌همدیگر می‌شود و از بروز چالش‌های عظیم به طرز چشمگیری جلوگیری می‌کند.

مهارت‌های سخت لازم برای یک اسکرام مستر

مهارت‌های سخت را نباید لزوما با دانش و سواد مربوط به یک حوزه شغلی اشتباه گرفت. دوره‌های آموزشی که برای آغاز مسیر شغلی اسکرام مستر وجود دارند عمدتا سواد لازم برای ورود به این حوزه را به شرکت‌کنندگان انتقال می‌دهند. اما موارد دیگری هست که در قالب مهارت سخت باید آموزش داده شود تا یک فرد بتواند سواد حاصل از آن دوره‎‌های آموزشی را به‌دسرتی اجرا کند.

۱. توانایی شناخت موانع

برای اینکه نقاط توقف یک پروژه (موانع) شناسایی شود، لازم است که جلسات روزانه اسکرام به‌درستی برگزار شوند. یک اسکرام مستر باید بتواند در روند انجام کارها، با برگزاری جلسات Retro نقاط توقف فرایندها را شناسایی کند. سپس می‌تواند برنامه کاری را روزانه، متغیر و مبتنی‌بر موانعی که شناسایی می‌کند در نظر بگیرد.

۲. توانایی تعریف داستان کاربر (User Story)

این توانایی کمک می‌کند یک اسکرام مستر و تیم اسکرام نیاز کاربر را به‌درستی شناسایی و تعریف کنند. در تعریف داستان کاربر، باید تغییر نیازمندی‌ها را نیز در نظر داشت. نیازی که امروز شناسایی می‌شود لزوما فردا به همین شکل باقی نمی‌ماند و ممکن است تغییر شکل دهد. تیم اسکرام باید آماده این تغییر نیاز باشند و برنامه خود را منعطف در نظر بگیرند. همچنین ممکن است پس از تولد یک محصول یا ارزش، نیازمندی‌های جدیدی تعریف شود که از قبل دیده نشده بودند.

۳. توانایی کار با ابزارهای بصری‌سازی

توانایی افراد برای درک شرایط همیشه از جنس «خواندن» نیست. گاهی توانایی درک شرایط به‌صورت «دیداری» بسیار عمیق‌تر است. اگر این مبحث را با حوزه آموزش ترکیب کنیم می‌توانیم بگوییم یادگیری از طریق خواندن، دیدن، شنیدن و… صورت می‌گیرد. ابزارهایی مانند Power BI و Excel به یک اسکرام مستر در تهیه گزارش‌های تصویری از نحوه کار و ارائه به تیم‌های مختلف کمک خواهد کرد. گزارش‌های بصری ضمن شفاف‌سازی پروژه باعث می‌شود اسپرینت‌های بعدی نیز دقیق‌تر تعریف شوند.

۴. توانایی مربی‌گری و آموزش با هدف

یک اسکرام مستر لازم است به دیگر اعضای تیم اسکرام کمک کند تا ارزش‌های اسکرام را درک کنند، اهداف را به‌درستی بشناسند و با اصل و قوانین اسکرام آشنا شوند. بنابراین اسکرام مسترها باید توانایی انتقال مفاهیم خود را تقویت کنند و اصول مربی‌گری را بدانند تا کلام و پیغامشان با کیفیت بهتری به اعضای تیم منتقل شود و اعضای تیم در نبود آنها نیز بتوانند مسیر را با ریتم ثابت حفظ کنند.

۵. مهارت کار با جیرا و ابزارهای آن

استفاده از جیرا و ابزارهای آن در داتین بسیار مرسوم است. افراد با استفاده از امکانات جیرا در جریان تسک‌ها، نیازمندی‌ها و روند به سرانجام رسیدن درخواست‌های مختلف قرار می‌گیرند. داشتن مهارت کار با جیرا به‌خصوص در سازمان‌های بزرگ با تعدد تیم و پیچیدگی فرایندها از این حیث اهمیت دارد که فرایندها را قابل رصد و کنترل می‌کند. افراد مختلف را از مواردی که لازم است همه نسبت به آن آگاهی داشته باشند مطلع می‌کند.

۶. توانایی جمع‌آوری دیتا، تجزیه و تحلیل

یک اسکرام مستر با هدف شناخت نقاط بهبود برای هر تیم باید توانایی جمع‌آوری دیتا و تجزیه و تحلیل صحیح آن را داشته باشد. داده‌ها نقشه راه یک اسکرام مستر را ترسیم می‌کنند به شرط آنکه او بلد باشد داده‌ها را خوانش، درک و تحلیل کند. تحلیل اشتباه داده‌ها و نرسیدن به مفاهیم واقعی آنها می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های اشتباه شود.

پیشرفت در مسیر شغلی راه‌های مختلفی دارد. یکی از تاثیرگذارترین راه‌ها مطالعه تجربه دیگران است. نکاتی که افراد باتجربه در یک موقعیت شغلی به آن رسیده‌اند می‌تواند ما را از مرحله‌ای که در آن هستیم چندین پله فاصله دهد. برای مطالعه تجربیات شغلی بیشتر در حوزه اسکرام مستر، مطلب «۱۰ نکته برای تبدیل شدن به یک اسکرام‌مستر حرفه‌ای» برگرفته از تجربه شکوفه‌سادات حسینی، اسکرام مستر ارشد بانکداری باز داتین را در جریان داتین بخوانید.