برای توانمندسازی مالی افراد جامعه راهکارهای متعددی وجود دارد. بحث فراگیری مالی و سواد مالی برای این هدف بارها مطرح شده اما از جایگاه سبک زندگی با تمرکز بر اعتبار نباید به‌سادگی عبور کنیم، به‌خصوص درباره قشر متوسط جامعه این موضوع بیشتر صادق است. با توجه به اینکه سبک زندگی، نزدیکی زیادی با فرهنگ مردم هر کشور دارد باید این موضوع را به‌صورت ریشه‌ای و در فرهنگ ایرانی‌ها بررسی کنیم.

تصور اغلب مردم در کشورمان این است که بحث اعتبار و وام مساوی است با بدهکاربودن و بدهکارشدن و در فرهنگ ما بدهکاربودن، بار منفی دارد. این درحالی است که در علم اقتصاد، بدهکاربودن الزاما موضوعی منفی نیست و در شرایطی، خوب است که افراد بدهکار باشند. چنانچه بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم و آموزش‌هایی ارائه دهیم تا این نگاه تغییر کند، درنهایت می‌توانیم شاهد توانمندی مالی افراد جامعه با استفاده از دریافت اعتبارهای خرد و BNPL باشیم.

هرچند ما به این موضوع واقف هستیم که دریافت اعتبار می‌تواند منجر به افزایش توان اقتصادی افراد شود و BNPL یکی از امکانات موجود است، اما این حقیقت را باید در نظر بگیریم که عمر آنها در ایران بسیار کوتاه است و زمان زیادی نیست که شکل گرفته‌اند. البته در دنیا، مفهوم اعتبار وجود داشته و بعد BNPL به آن اضافه شده اما ما در ایران، مفهوم اعتبار را هم نداریم. مفهوم اعتبار و کارت اعتباری هیچ‌گاه به معنای واقعی خود در ایران توسعه نیافته و افراد زیادی از آن استفاده نکرده‌اند. برای کسب‌وکارها هم این موضوع صرفه نداشته تا آن را عرضه کنند.

حالا در بخش اعتبار، تقریبا همسو با ترندهای جهانی هستیم و در ابتدای راه BNPL قرار گرفته‌ایم. برای افزایش توان اقتصادی افراد جامعه با استفاده از امکان «اکنون بخر، بعدا پرداخت کن» لازم است تا کسب‌وکارهای حوزه صنعت، تولید و زنجیره تامین هم به این حوزه ورود کنند، چراکه بانک‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند با توجه به نرخ تمام‌شده پول، پرداخت اعتبار را در ایران آنطور که انتظار می‌رود و با توجه به چالش‌های اقتصادی، راه‌اندازی کنند. درحقیقت حوزه بانکداری و پرداخت ایران در این فضا نیستند. بانک‌ها بر اساس مکانیزم‌های تسهیلات شکل گرفته‌اند، حال آنکه اعتبار مقوله دیگری است.

اعتبار و BNPL گرچه درنهایت منجر به اتفاقات مثبت در اقتصاد به‌ویژه برای دهک‌های پایین جامعه می‌شود، اما آنها هم ابزاری هستند که باید فرهنگ استفاده از آن را داشته باشیم. قطعا اگر BNPL توسط قشر متوسط برای غیر مصرف روزمره استفاده شود و آنها با اعتباری که دریافت می‌کنند کالایی بخرند که جزو نیازهایشان نباشد و بازپرداخت وام خرد برای آنها سخت باشد، مسائل جبران‌ناپذیری را در طولانی‌مدت به لحاظ اقتصادی برای آنها در پی خواهد داشت.

اعتبار باید به‌گونه‌ای باشد که افراد با استفاده از آن، زندگی روزمره خود را بگذرانند اما در ایران به دلیل نگاه موجود، از آن در قالب تسهیلات و برای خرید خانه، ماشین و… استفاده می‌شود. البته این موضوع با توجه به وضعیت تورمی در ایران به‌صرفه‌ است اما ما درباره قشر متوسطی صحبت می‌کنیم که درآمد و هزینه آنها به‌ اصطلاح سربه‌سر است یا حتی درآمدشان کمتر از هزینه‌شان است. برای این دسته از افراد، BNPL باید حلال مسائل معیشتی باشد؛ در غیر این صورت، این کار درنهایت به نفع او نخواهد بود، بلکه باعث می‌شود در زندگی مالی خود با چالش مواجه شود و توان اقتصادی و معیشت او تحت‌الشعاع قرار گیرد. نکته مهم اینکه در حوزه اعتبار نیز همانند سایر حوزه‌های کسب‌وکاری، بخش‌بندی مشتریان باید به‌درستی انجام پذیرد و براساس نیازهای مشتریان توسعه یابد.

نویسنده: حامد قنادپور، مدیرعامل تارا

منبع: فصلنامه فناوری‌های مالی